​Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan ve kısa sürede tüm Dünya’ya yayılan koronavirüsün sebep olduğu COVID-19 hastalığı, 11 Mart 2020’de Dünya Sağlık Örgütü tarafından “pandemi” olarak tanımlandı. Günlük hayatın işleyişini derinden etkileyen yeni tip koronavirüsle mücadele birçok alana yayılmış durumda. Süratle yayılan virüsün etkisini azaltmak amacıyla robotlar gibi öncü teknolojilerden de yararlanılıyor. Robotlar, salgın esnasında sosyal mesafenin korunmasına yardımcı olmanın yanı sıra izolasyondaki insanların gerçekleştiremediği birçok işlemi de onlar adına gerçekleştirebiliyor. 

Pandemi sırasında yapılan birçok çalışma, salgın süresince sosyal izolasyonun tam olarak sağlanmasının virüsün yayılımını azaltarak hastanelerde oluşabilecek yığılmaları en aza indirgemede büyük önem sahibi olduğunu gösterdi [1]. Öte yandan, 2022’ye kadar sosyal mesafenin dönemsel olarak tekrarlanması gerektiği de bilim insanları tarafından belirtiliyor [2]. Üretimin uzun süreli durması, ekonomik bir durgunluğa ve küresel bir krize sebep olabileceği için bazı sektörlerde üretimin devam edebileceği yeni bir modele ihtiyaç duyuluyor. Bu noktada, iş sahalarındaki çalışanların sağlığını korumak ve virüsün insandan insana geçişini azaltmak amacıyla robotik teknolojilerin kullanımı ön plana çıkıyor. Birçok ülke, virüsün yayılmasını önlemek için uzun süreli sokağa çıkma yasağı ilan etti. Sokağa çıkma yasağı ilan etmeyen çoğu ülkede ise çeşitli kısıtlamalarla insanların salgın süresince evlerinde kalması sağlanıyor. Birçok firma bu şartlarda evden çalışma yöntemi ile yola devam ediyor, toplantıları çevrimiçi yollarla gerçekleştiriyor, iş seyahatlerini ise erteliyor veya iptal ediyor. Ancak bu her iş kolu için mümkün olan bir çözüm değil. Özellikle üretim ve lojistik sektörlerinde faaliyet gösteren bazı şirketler çalışmalarını durdurmak zorunda kalırken bazıları ise daha az çalışanla yola devam ediyor. Montajlama, paletleme, taşıma, kaynak gibi birçok işlemin endüstriyel robotlar gibi otomasyon teknolojileri kullanılarak gerçekleştirildiği ve insana ihtiyacın düşük olduğu üretim sahalarına olan talebin daha da artarak devam etmesi bekleniyor [3]. Salgınla mücadelede öne çıkan robotik teknolojilerden bir başkası da, dezenfeksiyon işleminde kullanılan robotlar oldu. Bu robotlar genel olarak gezi kabiliyeti olan, otonom çalışabilen, üzerine yerleştirilen sensörlerle etrafını canlı olarak tarayabilen ve hareketini buna göre tasarlayabilen mobil robotlar olarak isimlendiriliyor ve üzerlerine yerleştirilen cihazlar sayesinde dezenfeksiyon işlemi yapılabiliyor. İnsan sağlığına zararlı ancak virüsler üzerindeki öldürücü etkisi yüksek olan UVC saçan cihazları insan etkileşimi gerekmeden kullanmak da bu robotlar sayesinde mümkün oluyor. Bu cihazlarla kullanılan bir diğer dezenfeksiyon yöntemi ise kimyasal dezenfektanların püskürtülmesi. Virüsle mücadelede dezenfeksiyon işlemine ihtiyaç duyulan kamusal alanlar ve üretime devam eden iş yerleri bu aletlerle dezenfekte edilebiliyor. UVC ışınları ile mekanların dezenfekte edilmesinde kullanılan robotlara Blue Ocean Robotics firmasının UVD Robotları örnek verilebilir. UVD Robot’un üzerinde bulunan UVC ampulleri aktif halde bulunduğu ortamdaki mikroorganizmaları yok ederken robotun mobilite kabiliyeti de büyük alanların taranmasına olanak sağlıyor [4]. UVC ışınlarının insanlara zararlı olması sebebiyle dezenfeksiyon işlemininin ortamda insan yokken yapılması gerekiyor. Robotun üzerinde bulunan sensörler, yön bulmanın yanı sıra robotun etrafındaki hareketleri algılayarak etrafta insan olması halinde UV ışığı kapatmasını sağlıyor. Böylece insanların zarar görmesini de engelliyor. Mobil robotların yanında, İnsansız Hava Araçları (İHA) da COVID-19 ile savaşta birçok fayda sağlıyor. Çinli firma XAG, tarım için özel olarak geliştirdiği insansız hava araçlarını pandemi sırasında kimyasal dezenfeksiyon için kullanıma sundu [5]. Bu işlem için İHA’ların kullanılmasıyla operatör ihtiyacı ortadan kaldırılarak dezenfeksiyon işlemi gerçekleştirilebilecek. Aynı firmanın yine tarım için geliştirilen mobil robot tipindeki bir başka robotu ise kimyasal dezenfeksiyon işlemini yer hizasında sağlayabiliyor.


İHA’ların pandemiyle mücadelede karşımıza çıkan bir başka kullanım yöntemi ise termal görüntüleme.
Kalabalık yerlerde ateşi kritik seviyenin üzerinde olan kişilerin saptanması, potansiyel virüs taşıyıcılarının izolasyonu için büyük önem taşıyor. İHA’ların üzerine yerleştirilen termal kameralar, pandemi süresince de kalabalık olması muhtemel havaalanı, hastane gibi kamusal alanlarda ve iş yerlerinde söz konusu işlemin uygulanmasına olanak sağlıyor. Hastanelerde virüsün hastalardan bulaşma riskini en aza indirmek için hastane çalışanları birçok kişisel koruyucu giysi ve ekipman kullanmak zorunda. Bu ekipmanların kullanımı bulaşma riskini büyük oranda azaltsa da tamamıyla ortadan kaldırdığını söylemek mümkün değil. Bu problemin önüne geçmek amacıyla virüsün ortaya çıkış yeri olan Çin Wuhan’da bir hastanede, CloudMinds şirketinin ürettiği, hastaların ateşini ölçebilen ve hastalara ilaç götürebilen bir servis robotu kullanılmaya başlandı [6]. Bu sayede hastane çalışanlarının hastayla teması büyük oranda azaltılabiliyor. Son zamanlarda hızla gelişen ve günlük hayata birçok kolaylık getirmeyi vadeden otonom araçlar, COVID-19 salgını sırasında da hünerini gösteriyor. Çinli otonom araç firması Pony.ai, COVID-19 salgını sırasında ev izolasyonunda olanlara market alışverişi ve ilaç gibi teslimatları yapmaya başladı [7]. Şirket, otonom araçlarıyla günlük 700 paket teslimatına kadar çıkabildiğini belirtti. Amerikan Nuro firmasının R2 modelli otonom aracı, salgın sırasında Kaliforniya eyaletinde denemeler yapmak için gerekli izinleri aldı ve sağlık birimlerine temassız teslimat ile COVID-19 malzemelerini teslim etmeye başladı [8]. Pandemi sürecinde evde kalan birçok insan, günlerini sosyal etkileşimden uzak geçirirken ruh sağlığı için zor bir dönemden geçiyor. Sosyal robotlar, bu süreçte insanlara hastalık bulaştırma riski olmadan sosyalleşme imkanı tanıyabilir. Ancak insanlar arasındaki sosyal etkileşim anlayışının oluşma sürecindeki karmaşık düzen ve teknolojik olarak bunun taklit edilebilirliğinin zorluğu, bu alanda ilerlemek için henüz çok yol olduğunu gösteriyor [9]. Dijital dönüşümün koronavirüsle mücadeleye katkısı robotlarla sınırlı değil. Mobil teknolojiler, bulut tabanlı teknolojiler, sağlık teknolojileri de virüsle mücadeleye katkıda bulunuyor. Ülkemizde, Sağlık Bakanlığı tarafından geliştirilen “Hayat Eve Sığar” mobil uygulaması, kullanıcıların salgın hakkında bilgi sahibi olması amacıyla kullanıma sunuldu [10]. Hasta sayısı ve yoğunluğa göre riskli bölgeler uygulamada görülebiliyor. Koronavirüsle birlikte birçok şirketin uygulamaya koyduğu evden çalışma metodu, çevrimiçi uygulamalara olan talebi de artırdı. Bu, dünyaca ünlü ticaret platformu Alibaba’nın da dikkatini çekti ve Alibaba bulut servislerine 28 milyar $ yatırım yapacağını duyurdu [11]. Eğitim kurumları ise salgın sürecinde öğrencilerin evden öğrenimlerini devam ettirebilmeleri için birçok çevrimiçi iletişim yöntemine başvuruyor. Çevrimiçi iletişim yöntemlerinin bir diğer kullanımı alanı ise teletıp sistemleri. Bu sistemlerde, hastaların hastaneye gitmeden sağlık hizmeti alabilmesini sağlayan uygulamalar kullanılıyor [12]. Koronavirüs salgını, 2020 yılında tüm Dünya’nın gündemine oturdu ve birçok alanda bu salgınla mücadele başladı. Dijital dönüşüm ve dijital dönüşümün en önemli parçalarından olan robotlar, bu mücadelede faydalarını birçok konuda kanıtlayarak salgının en az hasarla atlatılmasına yardımcı oluyor. Salgının robot teknolojilerine olan talebi artırdığı birçok örnekle ortadayken salgın sonrasında bu durumun nasıl seyredeceği ise merak konusu.
KAYNAKLAR
[1] https://www.bbc.com/turkce/haberlerdunya-52049989
[2] Kissler, S. M., Tedijanto, C., Goldstein, E., Grad, Y. H., & Lipsitch, M. (2020). Projecting the transmission dynamics of SARS-CoV-2 through the postpandemic period. Science;
[3] http://baytownsun.com/coronavirus/arti cle_338970a8-3bea-5ee0-8f5f17788ac7d15d.htm
[4] http://www.uvd-robots.com
[5] https://www.xa.com/en/news/official/xa g/72
[6] https://www.cnbc.com/2020/03/23/vide o-hospital-in-china-where-covid-19- patients-treated-by-robots.html
[7] https://techcrunch.com/2020/04/20/the -station-pony-ai-turns-to-deliverykodiak-cuts-lime-snaps-up-boostedsip/
[8] https://www.therobotreport.com/nurodriverless-delivery-vehicles-approvedcalifornia/
[9] Yang, Guang-Zhong, et al. "Combating COVID-19—The role of robotics in managing public health and infectious diseases." (2020).
[10] https://www.bbc.com/turkce/haberlerturkiye-522079
[11] https://techcrunch.com/2020/04/19/alib aba-cloud-will-invest-28-billion-moreinto-its-infrastructure-over-the-nextthree-years/
[12] https://chironhealth.com/telemedicine/ what-is-telemedicine/